lezen | leestip

Kurzschlüsse

Ilse Aichinger

genre
prozagedichten

uitgeverij
Edition Korrespondenzen

verschenen
2001

doelgroep
volwassenen

vertaling

oorspronkelijke titel
Kurzschlüsse

04|02|21

Sporen zoeken

„Etwas kommt in den Sinn. Jagt nicht und biegt nicht ein wie Wagen, die von Stephansplatz in eine Nebengasse wollen, sondern biegt ein wie die Straße selbst, hat Knopfgeschäfte und Kaffeehäuser in sich, öffnet und verbirgt vieles, zeigt die Schaufenster und alles, was vorne liegt, und lässt die Magazine im Dunkel. Ich weiß von den Schokoladekuchen, von der Hochzeit des Joachim und der Anna, die sie vergessen haben, von der Judengasse, in die der Wind weht. So hilft uns der Himmel. Lasst doch die Sonne ruhig matter werden! Es gibt Wolle und Schuhe zu kaufen in den Seitengassen. Und eine Stiege, mit Gras bewachsen, führt hinunter. Die Orte, die wir sahen, sehen uns an.”

Stadtmitte is de eerste tekst uit de prozabundel Kurzschlüsse, die Ilse Aichinger in de jaren vijftig schreef. Het zijn prozagedichten die elk een plaats of een straat in Wenen als thema hebben en zo een tocht door de stad vormen die in het centrum, op de Stephansplatz, begint en dan spiraalsgewijs door de hele stad trekt. Die plekken in Wenen worden verpersoonlijkt, eisen verantwoording en verbinden wat er ‘toen’ – vooral in de jaren 1938-1945 – gebeurd is met het heden van de schrijver. De teksten in Kurzschlüsse lijken raadselachtig en hermetisch, maar kunnen worden ontcijferd en doorgrond door het inzicht dat zij bieden in het verwerkingsproces. Door de taal in deze teksten letterlijk te nemen ontstaat een samenhang die een zoektocht naar sporen mogelijk maakt en die de rondleiding door de stad verandert in een ervaren van het verleden – een verleden, dat het heden van wie aan deze rondleiding begint mee omvat. De trap die op het einde wordt genoemd leidt naar beneden, naar de Morzinplatz en de Josephskai, waar in het voormalige Hotel Metropol het hoofdkwartier van de Gestapo was gevestigd. Dicht daarbij, in de Marc Aurelstraße, woonde Aichinger met haar moeder tijdens de oorlog. Op de treden die naar dit verleden leiden “groeit gras”, een uitdrukking voor wat vergeten is. In Aichingers Wenen kijken deze vergeten plaatsen ons aan.

leestip van
Vivian Liska
professor Duitse literatuur