‘Het blijft iets om over na te denken: mag ik in de huid van elk personage kruipen en hoe doe ik dat best? Als je historische romans schrijft, is het een extra valkuil dat je een 21ste-eeuwse vertelstem zou gebruiken, terwijl je moet denken en voelen zoals personages uit het verleden. Ik let daar erg op in de eerste versie van mijn boeken, en pas later werk ik op de stijl.
Een auteur die beide moeiteloos combineert, is Daniel Kehlmann, die ik leerde kennen dankzij zijn sublieme boek Tijl. Daarin schuift hij de legendarische figuur van Tijl Uilenspiegel, zoals we die kennen uit Charles de Costers legende, heel slim een eeuw door naar de tijd van de Dertigjarige Oorlog . Hij beschrijft de gruwel, de godsvrees en de redeneringen van de 17de-eeuwers erg tastbaar, en toch is dit geen zwaar boek, want de meester-grappenmaker Tijl ziet het absurde in elke situatie. Wanneer hij de hofnar van de koningin van Bohemen wordt en zij hem op zijn oude dag naar Engeland uitnodigt zodat hij “tenminste in een bed kan sterven”, antwoordt hij: “Weet u wat nog beter is? Niet sterven!”.
Hij wordt de entertainer van zowel de vorsten als de gewone stervelingen, en door hun ogen ontdek je ook zijn oplichterij en stommiteiten. De mythische figuur krijgt op die manier iets menselijks, wat Kehlmann extra goed uit de verf laat komen. De schrijver is zelf trouwens een soort oplichter, want je vraagt je af wat hij je zoal wijsmaakt, net zoals je vandaag fake news probeert te detecteren. Het maakt van Tijl een zeer actueel, speels verhaal, dat bovendien helder gecomponeerd is.
Want het straffe is dat Kehlmann zijn protagonist niet lineair tot leven brengt , maar springt van Tijls dagen als oplichter naar zijn jeugd – waarin zijn vader werd opgehangen wegens ketterij –, van het einde van de oorlog naar het begin, enzovoort. Toch verlies je als lezer nooit de draad omdat het telkens duidelijk is door wiens ogen je Tijl bekijkt. Kehlmann is in die zin een groots schrijver, en dit boek is, samen met Hamnet van Maggie O’Farrell, de historische roman waar ik het meest naar opkijk.’
Opgetekend door Katrien Steyaert voor dasKULTURforum Antwerpen.
