‘De vele burn-outs tegenwoordig zijn volgens mij een signaal dat ons systeem niet klopt en dat velen er niet zomaar in kunnen meedraaien. Daarom blijft De gedaanteverwisseling, ondanks zijn verschijnen in 1915, zo relevant. Kafka was bijna visionair in zijn verhaal over Gregor Samsa, die elke dag de druk voelt van gaan werken, op tijd komen, voor zijn gezin zorgen… tot hij op een dag ontwaakt in een andere gedaante. Hij benoemt het als ongedierte en herkent zichzelf niet meer. Nog een parallel naar vandaag, want in de rush lopen we onszelf voorbij. Je hoeft er maar sociale media en smartphones bij te denken, en dit verhaal had evengoed vandaag geschreven kunnen zijn.

Die actuele betekenislaag ontdekte ik er recent in – ik herlees dit boek zowat elk jaar – maar zag ik nog niet toen ik het leerde kennen in de lessen Duits, gegeven door een schitterende leerkracht. We moesten er een stuk uit vertalen en daar haalde ik zoveel uit: inzichten, humor, taalkracht. Ik zou Kafka’s stijl niet als sober omschrijven, daarvoor strooit hij te gul met metaforen, maar het staat de helderheid niet in de weg. Elke zin is gelaagd én duidelijk.

Uiteindelijk hoort Gregor zijn familie zeggen dat hij beter dood zou zijn – ze denken onterecht dat hij hen niet meer begrijpt – en hongert hij zichzelf uit. Dat zegt voor mij veel over de gevoeligheid van dit personage én die van Kafka. Hij laat hier in het diepst van zijn gedachten kijken, en voor mij is zijn werk een toetssteen geworden. Door over Gregor te lezen, reflecteer ik automatisch over waarmee ik zelf bezig ben, en elke keer voel ik weer Kafka’s kracht. Dan weet je: dit is wereldliteratuur.’

Opgetekend door Katrien Steyaert voor dasKULTURforum Antwerpen.